Kalendarium

Informator dla interesantów

Wnioski do pobrania:

A A A

http://chart.apis.google.com/chart?cht=qr&chl=http%3A%2F%2Fkorczyna.pl%2Fwiadomosc%2Fzwyczaje-i-obrzedy-zapustne-wielkopostne-i-wielkanocne-2&chs=350x350&chld=L|4

Aktualność

01-01-1970Zwyczaje i obrzędy zapustne, wielkopostne i wielkanocne

Ostatnie trzy dni przed Środą Popielcową (niedziela, poniedziałek i wtorek) nazywano „szalonkami”, a po I wojnie światowej zaczęto używać nazwy „szalone dni”. W tym czasie odwiedzano się wzajemnie, goszczono, pito i bawiono się wesoło. Był piękny - dziś już nie zachowany - zwyczaj gromadzenia się w te dni u gospodarzy, którzy mieli większe domostwa i mogli pomieścić sporą liczbę osób. Wiele śpiewano i tańczono, niektórzy mówili, że na zapas, jako że przez siedem tygodni postu obowiązywała wstrzemięźliwość od wszelkich uciech. Pomimo ubóstwa naszych przodków, wielu udawało się do miejscowej karczmy, by tam - jak mawiano - „zażyć zapustów aż do ostatka”. W karczmie oprócz trunków nie można było nabyć wiele do jedzenia, toteż niektóre bogatsze gospodynie przynosiły tutaj pożywienie. Wielu chciało się bawić do rana, ale przykazania kościelne zezwalały hucznie obchodzić zapusty tylko do północka. Zdarzało się, że niepostrzeżenie cofano wskazówki zegara i bawiono się nieco dłużej.
W Środę Popielcową wszyscy udawali się do pobliskiego kościoła, by tam po posypaniu głów popiołem rozpocząć siedmiotygodniowy post ścisły. Do końca XIX wieku w czasie postu obowiązywała reguła umartwiania ciała i ducha. Nie pito mleka, zabronione było stosowanie serwatki, a już o maśle czy mięsie nawet nie wspominano. Wyjątek stanowiły małe dzieci, nazywane „malotami” albo „dzieciokami”. Często zdarzało się tak, że sroga zima i zaspy śnieżne uniemożliwiały wiernym uczestniczenie w nabożeństwach wielkopostnych, toteż Gorzkie Żale czy Drogę Krzyżową odprawiano w domach.
Ostatni wielkopostny tydzień rozpoczynała Niedziela Palmowa. Święcono pięknie przybrane palmy, które wykonywano przy użyciu jałowca, „bagnięt”, ziela kukuczki i wieszano w małej buteleczce oliwę. Po powrocie z kościoła ze święconą palmą obchodzono dom i uderzając trzykrotnie o każdy węgieł wołano: „Myszy, szczury do dziury!” Miało to chronić domostwa przed zagnieżdżeniem się drobnego robactwa, węży i gryzoni. Palmę używano do kropienia obejścia święconą wodą, po wysuszeniu służyła jako ziele do okadzania chorego człowieka lub zwierząt domowych. Palma przez cały rok przechowywana była za świętymi obrazami.
Wielki Tydzień to dla mieszkańców wsi czas porządków gospodarskich, pieczenia chlebów, bułek, wyjazdów na jarmark po świąteczne sprawunki i uczestnictwa w nabożeństwach.

W końcowym okresie postu w niektórych parafiach organista wydawał kartki do spowiedzi, za które płacono pieniędzmi albo też stosowano odrobek. W czasie Wielkiego Tygodnia nie należało wykonywać cięższych robót. Nie wyjeżdżano do orki, nie wolno było w stępie tłuc zboża na kaszę, jedynym wyjątkiem było mielenie zboża w żarnach. Pracę tę wykonywały gospodynie na potrzeby świątecznych wypieków.
W Wielki Czwartek, kiedy dzwoniono na „Gloria”, potrząsano drzewami w sadzie, aby rodziły. Chłopcy biegali z kołatkami po wsi i tzw. szczyrkaniem wypłaszali z obejścia i sadów wszelkie gryzonie.
W Wielki Piątek o brzasku myto się dla zdrowia i szczęścia, a nawet kąpano bieżącej w wodzie. Wodę z rzeki przynoszono do domu, myto nią bydło, a resztę wynoszono w to samo miejsce, wierząc, że wraz z wodą usunie się wszystkie choroby. Należało to uczynić tak, by nikt nie widział zabiegu, inaczej całe przedsięwzięcie nie przyniesie oczekiwanego skutku.
W Wielką Sobotę przywożono do wsi księdza (za okółką), aby poświęcił dary boże. Kobiety gromadziły się w stałych, wyznaczonych miejscach, przynosiły święconkę w dużym koszu, albo w białych lnianych płótnach (zdarzało się też przynoszenie pokarmów w nieckach i mniejszych szaflikach). Święcono kiełbasę, słoninę, kawał gotowanego mięsa z kością, sery solone zw. plaskankami albo jajecznymi, masło, jaja obrane ze skorupek, chleb żytni, bułkę słodką, sól, korzeń chrzanu, farbowane i malowane pisanki. Do roku 1950 mało gospodyń miało malowane pisanki. Przy poświęcaniu pokarmów ksiądz święcił też wodę. Gospodynie nabierały wodę w butelki; po powrocie z kościoła dawały ją do picia domownikom, używały jej do kropienia krów, kiedy pierwszy raz wypędzano je na pastwisko. Część wlewano do własnych studni.

Po poświęceniu pokarmów prędko wracano do domu. Wierzono bowiem, że kto pierwszy dopadnie swojego obejścia ze święconką, ten pierwszy wykona wszystkie prace w polu.
W Wielką Sobotę nie spożywało się poświęconych pokarmów. Jedynym wyjątkiem było zjedzenie święconego jajka przez chorującego na poważne choroby gardła.
W Wielką Niedzielę wszyscy starali się uczestniczyć w rezurekcji. Po Mszy świętej aż do południa strzelano z moździerzy. Kawalerowie strzelali z kluczy napełnionych główkami od zapałek. Po powrocie z kościoła zasiadano do śniadania. Najpierw jedzono chrzan z octem, potem jajka i wędliny. Popijano mleczną kawą. Gospodynie częstowały kołaczem i słodką bułką. Dzień ten poświęcano na wypoczynek w rodzinie. Nie było zwyczaju udawania się w gości, nie należało śpiewać, tańczyć ani też prowadzić zbyt głośnych rozmów z sąsiadami. Nie przygotowywano ciepłego posiłku.
Drugi dzień Świąt Wielkanocnych to czas wesołości i zabaw, a także zwyczaj oblewania się wodą. W obrzędzie „śmigusa” do końca XIX wieku brali udział wszyscy mieszkańcy wsi. Później zachowanie to dotyczyło tylko młodzieży, która przygotowywała się do tego w szczególny sposób. Otóż „kawalerka’ szykowała sobie naczynia na wodę (butelki, stare wiadra, dzbanki wieszane pod strzechą, konewki i szafliki). Dziewczęta wybierały najładniejsze pisanki dla swojego kawalera, który obowiązkowo musiał swoją dziewczynę oblać wodą; za to należała mu się pisanka. Mnóstwo radości i śmiechu towarzyszyło zabawie w „śmigusa”. Starsi w tym dniu odwiedzali się wzajemnie, gospodarze obchodzili pola uprawne, by w oziminy powkładać ułamane gałązki z poświęconej tegorocznej palmy.

Zachowywane dawne zwyczaje i obrzędy powodowały, że ci, którzy ich przestrzegali, przeżywali godnie wyznaczone święta, dostosowywali się do ogólnych norm obowiązujących w społeczeństwie przy ich przeżywaniu. Ludzie wzajemnie odnosili się do siebie życzliwie, młodzież wiedziała, że tak, a nie inaczej należy się w danych okolicznościach zachować. Nie do pomyślenia było, aby wykorzystywać zwyczaj „śmigusa” do oblewania się wodą tak, by zrobić komuś krzywdę. Polewanie się wodą miało symbolizować wzajemną sympatię, powodzenie i życzenie szczęścia. Nie wykorzystywano tego zwyczaju jako zemsty czy nawet chęci wyżycia się. W dzisiejszych czasach trudno o zachowanie wszystkich obyczajów. Ale należy podtrzymywać te najbardziej nam znane i w pojęciu własnej rodziny najważniejsze. Nasza obyczajowość bierze się z ogromnej wiary w wartości katolickie, jest dla istnienia narodu i jego tożsamości bardzo ważna. Uczyńmy zatem wszystko, co możliwe, by następne pokolenia nie wstydziły się podtrzymywać lokalnych tradycji i godnie chroniły dziedzictwo kulturowe swoich przodków.

Podziel się: